Misschien heb je je dyslectische kind het volgende horen zeggen:
“Wat is er mis met me, mam?”
Hmm, ja wat is er eigenlijk mis? Is er iets mis?
Er is alleen iets “mis” met uw dyslectisch kind omdat onze scholen en samenlevingen zijn opgebouwd rond het vermogen om te lezen en te spellen.
Als dat niet zo was, zou niemand te weten komen dat uw kind moeite heeft om de letters zinnig te maken.
Maar zelfs als dyslecticus moet ik zeggen dat het best prettig is om te kunnen lezen en schrijven. Het schept veel mogelijkheden om met elkaar te communiceren en kennis te delen.
Dus ja, in zekere zin kan er iets mis zijn met ons dyslectici, wanneer de buitenwereld eisen stelt aan onze lees- en spellingvaardigheden.
MAAR ik zou eerder zeggen dat we verschillend zijn.
Dat komt omdat het enige dat “mis” is met ons, is dat onze hersenen op een iets andere manier werken dan die van mensen die geen dyslexie hebben.
Hier zal ik uitleggen hoe onze hersenen verschillend zijn, hoe we nog kunnen lezen en hoe we onthouden. En hoe je het je herinnert.
In dit artikel, zul je meer leren over:
- hoe de hersenen werken als we lezen
- hoe het dyslectische brein compenseert als het moet lezen
- hoe het werkgeheugen functioneert
Mijn kind is dyslectisch
“Wat is dyslexie, en wat betekent het voor mijn kind?” Heb je daar ook antwoorden op gezocht?
Begrijp uw dyslectisch kind
Het kan een uitdaging zijn om een ouder te zijn en te helpen met het huiswerk zonder gefrustreerd te raken.
Gebruik de apps en hulpmiddelen
Heb je ook nagedacht over welke apps en programma’s het beste zijn? Dan kan je kind zijn huiswerk afkrijgen zonder problemen…
DE HERSENEN ZIJN EEN LOPENDE BAND
Het is heel eenvoudig.
Alle hersenen kunnen worden verdeeld in verschillende gebieden, en elk heeft een taak aan de lopende band waar letters tot woorden worden.
Het is een gebied in de achterkant van de hersenen dat onze visuele gewaarwordingen waarneemt (1). Een ander gebied vangt op en verbindt wat wij horen met wat wij hebben gezien (2).
De gebieden werken samen en zorgen ervoor dat wij, bijvoorbeeld, weten dat de koe loeit en de hond blaft.
Bij het lezen gaat het om een derde gebied van de hersenen, dat ervoor zorgt dat we verschillende taalklanken van elkaar kunnen onderscheiden (3). Een vierde gebied zorgt ervoor dat we zowel de klank als de spelling van woorden en woorddelen kunnen onthouden (4).
Een vijfde gebied genereert taal over wat we lezen, zodat we klaar zijn om hardop te lezen (5).
Het laatste gebied in de hersenen brengt de spieren rond de mond, tong en hals op gang, zodat we kunnen spreken wat we lezen (6).
Deze assemblagelijn van activiteit vindt plaats in het linkerdeel van de hersenen en wordt in het dagelijks spraakgebruik vaak “het taalgebied” genoemd.
De activiteit aan de lopende band gebeurt zo snel en gedeeltelijk gelijktijdig, dat we het niet registreren.
Onderzoekers zijn het er niet over eens waar de uitdaging voor dyslectici ligt. Toch is de gemene deler van de studies van dyslectische hersenen dat er minder activiteit is tussen twee of meer van de gebieden op de lopende band van de hersenen.
Onthoud dat dit slechts een eenvoudige uitleg is van wat er in de dyslectische hersenen gebeurt. Maar de hersenen zijn een enorme fabriek, waar veel dingen tegelijk gebeuren. Er zijn veel processen die tegelijkertijd plaatsvinden, dus als uw kind problemen heeft met het breken van het raadsel van letters en woorden, kunnen er andere oorzaken zijn die de lopende band voor het lezen hinderen.
Gelukkig zijn de hersenen plastisch. Dat betekent dat het werkt als een spier. Als één gebied minder actief is en niet actiever kan worden, dan kunnen de andere gebieden van de hersenen worden getraind om de minder actieve gebieden te compenseren.
DUS HOE LEEST HET DYSLECTISCHE BREIN?
Ten eerste, dan zijn er verschillende gradaties van hoe dyslectisch je bent. Dat betekent hoe actief het taalgebied in de hersenen is als het gaat om het koppelen van letters aan klanken.
Dat betekent dat sommige dyslectische mensen tot op zekere hoogte bepaalde letterklanken kunnen leren, terwijl anderen dat niet kunnen. Daarom is er geen bepaalde manier waarop wij dyslectische mensen lezen, maar wat we allemaal gemeen hebben, is dat we kunnen oefenen op een manier waarbij ieder van ons de minder actieve taalgebieden aan de lopende band compenseert, naar zijn beste vermogen.
Eén manier waarop een dyslectisch brein kan leren lezen is door woorden te onthouden.
Dit wordt gedaan door een “foto” van het woord te maken en die op te slaan.
Als dyslecticus kun je lange woorden “onthouden-lezen” als je ze maar vaak genoeg hebt gezien.
U moet niet verbaasd zijn als uw voetbalenthousiaste kind wel “voetbalstation” kan lezen, maar niet het woord “lezen”. Het kan zijn omdat uw kind over voetbal wil lezen en daarom vaak naar de woorden luistert en ziet die met de sport te maken hebben.
Een ander voorbeeld is het woord “whisky”. Het heeft een bepaald patroon. De H gaat over de lijn aan het begin van het woord, de K gaat over de lijn in het midden van het woord, en de Y gaat onder de lijn aan het eind.
Als ik deze vorm zie, zegt mijn brein me dat er “whisky” staat. Ik zou het niet kunnen lezen door de klanken van de letters te gebruiken. Mijn hersenen gebruiken een herkenningspatroon. Dat betekent dat mijn hersenen compenseren door mijn geheugen te gebruiken om de visuele indruk te herkennen die ik krijg van de vorm die “whisky” aanneemt.
Als de hersenen een bepaald woord vaak genoeg hebben gezien, in combinatie met het feit dat de hersenen wordt verteld hoe het klinkt, dan kunnen de hersenen het onthouden.
Het lastige is dat het veel energie vergt van de hersenen om alle woorden te onthouden. In tegenstelling tot een gemiddelde lezer, die alleen de letterklanken hoeft te leren en dan de woorden moet doorlezen.
Accepteer de dyslexie
Vindt uw kind het ook moeilijk om over zijn gedachten en emoties te praten als de letters hem plagen?
Motivatie om te lezen
Wilt u uw kind ook motiveren om meer te lezen? En is het moeilijk om de juiste “wortel” te vinden?
Leerstijlen als dyslectisch persoon
Velen denken dat iemand met dyslexie meer moeilijkheden heeft om te leren en minder mogelijkheden heeft om verder onderwijs te volgen. Maar dat is niet waar…
HET WERKGEHEUGEN VAN DYSLECTISCHE MENSEN MAAKT OVERUREN
Wat het geheugen betreft, wordt vaak gezegd dat een dyslectisch persoon een verminderd werkgeheugen heeft.
Dat is zowel juist als verkeerd tegelijk.
Laat ik beginnen met uit te leggen hoe ons geheugen werkt.
Ten eerste ontvangen onze hersenen heel veel zintuiglijke waarnemingen – niet minder dan 1 miljard per seconde.
De hersenen absorberen één procent van de zintuiglijke waarnemingen.
De zintuiglijke waarnemingen worden verwerkt in het kortetermijngeheugen. Hetzij als geluid dat in ons innerlijk oor wordt omgezet in woorden, hetzij als visuele waarnemingen voor onze innerlijke camera.
Als wij niet gebruiken wat in ons kortetermijngeheugen komt, dan wordt het ofwel zonder meer opgeslagen, ofwel verdwijnt het.
Maar als we de indrukken die we in de hersenen krijgen gebruiken, activeren we het werkgeheugen. Dat betekent, dat het werkgeheugen de waarnemingen opslaat en verwerkt, terwijl wij gebruik maken van het concentratievermogen dat ons ter beschikking staat.
Kortetermijngeheugen en werkgeheugen zijn dus niet helemaal hetzelfde.
De dingen die we verwerken in het werkgeheugen worden opgeslagen in het langetermijngeheugen. Tegelijkertijd maken we gebruik van oude kennis uit het langetermijngeheugen en combineren we die met de nieuwe indrukken in het werkgeheugen.
Laat me je een eenvoudig voorbeeld geven.
Bijvoorbeeld, we kunnen een nieuw woord lezen – “woonboot”. De visuele indruk van het plaatje dat we op papier zien, komt in het kortetermijngeheugen terecht, en het werkgeheugen wordt onmiddellijk aan het werk gezet.
We hebben eerder geleerd hoe de woorden “huis” en “boot” klinken. We pikken dat op uit het langetermijngeheugen en gebruiken de kennis om het woord “woonboot” te lezen.
Als dyslectisch persoon is er niets anders met de verschillende geheugenfuncties – noch het werkgeheugen, vergeleken met mensen die geen dyslexie hebben.
Bij mensen met dyslexie staat het werkgeheugen echter onder druk omdat we geen kennis over de klanken van de letters in het langetermijngeheugen kunnen oproepen. We moeten elk woord gaan zoeken. En onthoud zowel hoe ze eruit zien als hoe ze uitgesproken worden.
En als we het woord niet eerder hebben gezien, is er geen hulp van ons langetermijngeheugen.
Er is niet veel ruimte in het werkgeheugen om de betekenis van de tekst te begrijpen en deze te koppelen aan andere soorten kennis die we in het langetermijngeheugen hebben opgeslagen.
Uit sommige onderzoeken blijkt dat mensen met dyslexie vaak problemen hebben met hun werkgeheugen als het gaat om lezen en spellen.
Uit ander onderzoek blijkt dat dyslectische mensen geen problemen hebben met het werkgeheugen als het gaat om visuele informatie, zoals plaatjes.
Vergeet niet dat dit artikel gebaseerd is op wetenschappelijke artikelen, maar er wordt nog steeds onderzoek gedaan naar het dyslectische brein, zodat er in de toekomst nieuwe kennis kan komen.
Toch is een basiskennis van de werking van de hersenen en het geheugen een basis voor uw kind om te beseffen dat er niets aan de hand is. De hersenen van uw kind functioneren gewoon anders dan die van andere kinderen die geen dyslexie hebben, en het is mogelijk om dat te compenseren via verschillende gebieden in de hersenen.
Bovendien kunnen IT-hulpmiddelen zoals recital de hersenen tijdens het lezen ontlasten, zodat zij niet al hun energie hoeven te gebruiken om zowel elk woord als de klank ervan te onthouden. In plaats daarvan kan uw kind zich concentreren op het begrijpen van de betekenis van de tekst.
De vreugde om nieuwe dingen te leren
Gevoelens zijn de primaire motor voor leren. Zou u ook willen dat uw kind meer leergierig zou zijn op school?
Moeite met leren lezen
Heeft mijn kind leesproblemen of dyslexie? U kunt zien dat uw kind moeite heeft met de letters, maar hoe vordert uw kind?
Jesper Sehested
Dyslectisch, auteur, spreker en mentor
Bronnen:
Elbro, Carsten (2007), “Læsevanskeligheder”.
Lauridsen, Ole (2016), ‘Hjernen og Læring’.
Samuelsson, Stefan, m.fl., (2012), “Dysleksi og andre vanskeligheder med skriftsproget”.
Willis, Judy (2015), ‘Het brein leren lezen’.